Archeologiczna historia Bielska-Białej i okolic

Pomieszczenia skrzydła północnego mieszczą wystawę "Z dziejów miasta i zamku" stanowiącą próbę przedstawienia historii Bielska-Białej od czasów najdawniejszych po wiek XX. Ilustrują ją eksponaty archeologiczne i historyczne ze zbiorów bielskiego Muzeum oraz depozyty z innych placówek.

Część archeologiczna ekspozycji stałej poświęcona jest najstarszym dziejom Bielska-Białej i okolic. Tworzą ją zabytki związane z najważniejszymi etapami kształtowania się osadnictwa na tym terenie: okresem prehistorii, wczesnośredniowiecznymi dziejami grodziska w Starym Bielsku, a także problematyką początków średniowiecznego miasta oraz bielskiego zamku. Z pamiątek prehistorycznych na szczególną uwagę zasługują neolityczne topory i siekiery kamienne, naczynia gliniane kultury łużyckiej, przykłady broni, części stroju i monet z okresu wpływów rzymskich. Zabytki z grodziska w Starym Bielsku reprezentują naczynia gliniane oraz przedmioty żelazne, natomiast do najciekawszych, związanych z początkami średniowiecznego miasta i zamku w Bielsku, należy zaliczyć przykłady najstarszych fragmentów naczyń glinianych poprzedzających lokację miasta, kafle piecowe, broń i monety. Ekspozycję uzupełnia poglądowy materiał ilustracyjny, w tym dwie makiety przedstawiające sytuację średniowiecznego miasta i wsi Bielsko oraz rekonstrukcję bielskiego zamku w okresie gotyku.

Kolejna sala przedstawia zabytki związane z dziejami Bielska, Białej w okresie od XVII do XIX wieku. W pierwszej części zaprezentowane są rękopiśmienne księgi, pergaminy, mapy, widoki Bielska, kafle piecowe z herbami panów feudalnych ziemi bielskiej, a także kolekcja numizmatyczna Muzeum. Druga część poświęcona jest eksponatom związanym z historią cechów rzemieślniczych. Zobaczyć tu można m.in. skórzane i metalowe tarcze z godłami cechów, tarcze pogrzebowe, skrzynie cechowe, a także klocki do odbijania wzorów na tkaninach lnianych. Obok wyrobów ślusarskich uwagę przyciągają cynowe i szklane naczynia cechowe, a zwłaszcza tzw. Wilkomy z wygrawerowanymi nazwiskami mistrzów i czeladników.

Dalszy ciąg historii miasta przedstawiony jest w kolejnej sali gdzie obejrzeć można m.in. portrety indywidualne i grupowe, druki, lokalne gazety i wydawnictwa oraz widokówki ukazujące ważne obiekty obu miast, a także pamiątki związane z turystyką. Jedna z witryn przypomina o zróżnicowaniu religijnym Bielska-Białej i okolicy gdzie zaprezentowane są eksponaty związane z katolicyzmem, luteranizmem oraz z religią mojżeszowską. Część sali poświęcona ostatnim właścicielom zamku - rodzinie Sułkowskich - przedstawia wizerunki książąt i ich małżonek oraz fotografie i widokówki zamku bielskiego z przełomu XIX i XX wieku. Znajdują się tu także plany budowlane i widokówki z lat 20. i 30. XX wieku.

Ostatnia sala historyczna stanowi szczególny rodzaj ekspozycji muzealnej. Jest ona próbą ukazania za pomocą odsłoniętych "in situ" reliktów architektonicznych dziejów bielskiego zamku, a także przedstawienia metod pracy historyka architektury i archeologa. Celom tym służą zarówno prezentowane odkrywki architektoniczno-archeologiczne jak i odsłonięcia wątków murów, tynków i polichromii obrazujących rozwój architektoniczny zamku w Bielsku od XIV do XIX wieku.

Najistotniejszym elementem prezentowanej ekspozycji, a jednocześnie jednym z najbardziej efektownych akcentów wystroju dawnego zamku w Bielsku jest zachowany fragment renesansowej kompozycji malarskiej, znajdujący się niegdyś nad wejściem do głównego budynku zamkowego. Przedstawia on rycerza w zbroi i hełmie z pióropuszem z głową zwróconą w stronę wejścia, z prawą ręką opartą na biodrze, lewą trzymającą kopię. Zastosowanie monumentalnej polichromii iluzjonistycznej przyniosło efekt zbliżony do tego, jaki można było uzyskać kosztownymi zabiegami budowlanymi.

Niejako dopełnieniem prezentowanej ekspozycji jest wystawa kafli późnogotyckich i renesansowych ze spalonego dworu obronnego w Spytkowicach koło Oświęcimia oraz z zamku w Bielsku.